Daling dekkingsgraden na slechte aandelenmaand
- Aandelen onder druk
- Ondanks mooie dekkingsgraden weinig zicht op indexatie
Rotterdam, 1 november 2023 - In oktober kenterde het beeld van stijgende dekkingsgraden. Stabilisatie van de rente gecombineerd met een mindere prestatie op de aandelenmarkt resulteerde in een afname van de indicatieve* gemiddelde dekkingsgraad van de Nederlandse pensioenfondsen, namelijk tot 121%. Dat blijkt uit de Pensioenthermometer van Aon, wereldwijd dienstverlener op het gebied van risico-, pensioen- en gezondheidsoplossingen, die dagelijks de hoogte van de gemiddelde dekkingsgraad bijhoudt. De indicatieve beleidsdekkingsgraad, gebaseerd op de gemiddelde dekkingsgraad van de afgelopen twaalf maanden, daalde in oktober eveneens en wel naar 119%.
Aandelen verder druk
Het algemene sentiment verslechterde de laatste tijd, waardoor oktober de vierde maand op rij is dat de markten dalen. Opvallendst is de hoog opgelopen geopolitieke spanning, waarbij zowel Israëli's als Palestijnen werden getroffen door het conflict in de Gazastrook. Dit overschaduwde de oplopende spanningen tussen de VS en China toen de regering van Biden de exportcontroles op geavanceerde kunstmatige-intelligentiechiptechnologie aanscherpte. Als reactie hierop is China, een belangrijke producent en verwerker van natuurlijk grafiet, van plan de uitvoer van drie soorten te beperken. Tegen de verwachting in groeide de Amerikaanse economie met 4,9% op jaarbasis in het derde kwartaal door consumentenbestedingen, terwijl de Europese economie nulgroei laat zien. De inflatie in Amerika bleef in september door stijgende brandstofkosten ongewijzigd op 3,7% ten opzichte van het vorige jaar. In eurozone daalde de inflatie verder tot 2,9% in oktober ten opzichte van vorig jaar. De ECB beëindigde de reeks van 10 achtereenvolgende verhogingen en hield de rente ongewijzigd op 4%. Fed daarentegen verwacht nog enkele rentestijgingen te moeten doorvoeren. De economische groei van China nam in het derde kwartaal toe met 1,3%. Dit cijfer overtrof de voorspelde 1%. Sterke detailhandelsverkopen, industriële productie en groei binnen de investeringen in vaste activa hielpen de economische activiteit te stimuleren en zorgden ervoor dat het jaarlijkse bbp steeg tot 4,9%. De aanhoudende zwakte op de vastgoedmarkt, die goed is voor bijna een kwart van de economische productie, vormt echter nog steeds een uitdaging voor beleidsmakers.
Aandelen daalden op het verslechterde sentiment. Aandelen van ontwikkelde markten daalden met 2,7% en emerging markets met 3,7%. De vastrentende portefeuille daalde slechts 0,4%, omdat de kapitaalmarktrente vrijwel ongewijzigd bleef. De meer risicovolle obligaties vertoonden een wisselend beeld; credits (0,4%), high yield (-1,0%) en emerging markets hard currency (-1,6%). Het totale rendement van de portefeuille daalde deze maand met -2,1%.
Swaprente nagenoeg gelijk, verplichtingen gedaald
In een maand tijd daalde de risicovrije rente per saldo over de eerste veertig jaar met gemiddeld 0,5 basispunt. Voor de korte looptijden daalde de rente, terwijl deze voor de lange looptijden steeg. De waarde van de verplichtingen nam hierdoor af met ongeveer 0,4%.
Politiek landschap
Iedereen in pensioenland is inmiddels druk bezig met de overgang naar de Wtp. “De trein dendert in volle vaart”, zegt Frank Driessen, CEO Wealth Solutions, Aon Nederland. Transitieplannen moeten 1 januari 2025 gereed zijn en rekening houdend met termijnen voor beoordeling door diverse gremia staat de druk er momenteel flink op. Juist op dit moment ontstaat er onrust omdat in de aanloop naar de verkiezingen diverse partijen hun twijfels uiten bij bepaalde aspecten uit de Wtp. Zo wil NSC niet verplicht invaren en deelnemers laten instemmen hierover. “Het verkrijgen van instemming van alle deelnemers/gepensioneerden is een bijna onmogelijke klus; het is een intensief traject met een ongewisse uitkomst”, verwacht Frank Driessen. Daarnaast maakt hij zich zorgen over de consequenties van het veranderen van de spelregels tijdens de rit, waar al heel veel in geïnvesteerd is door de sector.
Buffers en indexatie
De dekkingsgraad is weliswaar deze maand teruggelopen, maar staat er toch een stuk rooskleuriger voor dan in de afgelopen jaren. Dit betekent echter niet dat de gepensioneerde ook per 1 januari 2024 kunnen rekenen op een mooie indexatie. Daarvoor zijn twee redenen. Enerzijds is het prijspeil in oktober dusdanig gedaald dat er nu officieel sprake is van deflatie. Hoewel fondsen ruimte hebben in de dekkingsgraad, zal de maatstaf (ontwikkeling prijsinflatie) meestal niet tot indexatie leiden. De Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB), die nog een jaar verlengd is, biedt een mogelijkheid om toch wat te kunnen doen. Deze AMvB maakt het onder voorwaarden mogelijk iets te repareren van gemiste indexatie per 1 januari 2023. Het is echter de vraag of veel fondsen hier gebruik van maken.
Een ander aspect dat van belang is, is dat de overgang naar het nieuwe stelsel steeds dichter bijkomt. “We zien dat fondsen, ondanks de belofte van het nieuwe stelsel, toch relatief veel buffers moeten vormen”, zegt Driessen. Naast het verplichte minimaal vereiste vermogen, moet er een operationele reserve zijn, een kostenreserve, mogelijk een solidariteits- of risicodelingsreserve en veelal ook een compensatiedepot. Als je dat allemaal bij elkaar optelt kan dat zomaar om 10%-12% aan buffers gaan. Fondsen zijn daarnaast erg voorzichtig in de aanloop naar het nieuwe stelsel. “Het is moeilijk uit te leggen dat er eerst geïndexeerd wordt en dat de dekkingsgraad vervolgens onder de benodigde invaardekkingsgraad zakt door economische omstandigheden”, zegt Driessen. Fondsen lijken daarom liever een slag om de arm te houden.
* Aon houdt op dagbasis de dekkingsgraad bij van het geschatte gemiddelde Nederlandse pensioenfonds. Zowel de beleggingsrendementen als de rentetermijnstructuur worden op dagbasis aangepast aan de ontwikkelingen op de financiële markten. Ook geven wij de benodigde dekkingsgraad weer. Samen zegt dit iets over de kwaliteit van de financiële positie van het gemiddelde fonds. Dit geeft een goede indicatie van de ontwikkelingen bij de pensioenfondsen in Nederland. De samenstelling van de pensioenfondsen in Nederland is heel divers. Van hele grote fondsen als het ABP en Pensioenfonds Zorg en Welzijn tot kleine pensioenfondsen met soms maar enkele deelnemers. Aon heeft de samenstelling van het gemiddelde pensioenfonds gebaseerd op door De Nederlandsche Bank (DNB) en andere partijen gepubliceerde karakteristieken. Hier zit een vertraging in, omdat de statistieken altijd een maand achter lopen. De gemiddelde dekkingsgraad van Aon betreft een inschatting van de gemiddelde dekkingsgraad van de Nederlandse pensioenfondsen. Wij gebruiken een prognosemodel. De werkelijke gemiddelde dekkingsgraad kan en zal afwijken van deze inschatting. Voor de werkelijke gemiddelde dekkingsgraad verwijzen wij naar de statistieken van DNB.